A NOBLE JOURNEY

Στις φημισμένες Εξοχές της Θεσσαλονίκης, τα αρχοντικά αφηγούνται τη δική τους ιστορία.

Στα τέλη του 19oυ αιώνα, έξω από τα τείχη της Θεσσαλονίκης, βρισκόταν η περιοχή των Εξοχών, όλο αγρούς και ολάνθιστους κήπους, που έφταναν στη θάλασσα με αναρριχώμενες τριανταφυλλιές, δέντρα και λουλούδια. Γύρω στο 1880, άρχισαν να χτίζονται εξαίσια, εντυπωσιακά αρχοντικά, διαφορετικών αρχιτεκτονικών αρχών, που ονομάζονταν «Πύργοι». Έτσι δημιουργήθηκε αυτή η περιοχή, όπου ζούσαν οι ισχυροί οικονομικοί παράγοντες της πολυπολιτισμικής Θεσσαλονίκης, σημαντικότατου κέντρου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στα Βαλκάνια. Ένα μωσαϊκό εθνοτήτων και θρησκειών, με Εβραίους, Ντονμέδες, Έλληνες, Ευρωπαίους, Μουσουλμάνους, Βούλγαρους, Φραγκολεβαντίνους. Τα αρχοντικά τους, χτισμένα στα διεθνή πρότυπα του εκλεκτικισμού, δηλαδή σε αρμονικά συνδυασμένες διαφορετικές τάσεις, είχαν χαρακτηριστικά ανάλογα με την εθνικότητα και τη θρησκεία τους. Κοινό σημείο, η οικονομική δεινότητα των ιδιοκτητών τους που, μέσω των μεγαλοπρεπέστατων αυτών μεγάρων, αντανακλούσε με τρόπο αστραφτερό την κοινωνική τους θέση. Το Γενί Τζαμί ήταν το πρώτο κτίριο. Ακολούθησαν το Αυτοκρατορικό Λύκειο, το Στρατηγείο, η Αρμενική Εκκλησία. Στη Βασιλίσσης Όλγας, οι επαύλεις, κάποιες έρημες, άλλες αναστηλωμένες, μας ταξιδεύουν στον χρόνο.

Ξεχωρίζει η τριώροφη Βίλα Αλλατίνι της σπουδαίας εβραϊκής οικογένειας, που σχεδίασε ο μεγάλος Ιταλός αρχιτέκτονας Βιταλιάνο Ποζέλι, στην οποία έζησε ο τελευταίος σουλτάνος της Τουρκίας, Αβδούλ Χαμίτ ο Β’. 

Η Βίλα Καπαντζή χτίστηκε το 1895 σε σχέδια του Πιέτρο Αριγκόνι, από τον έμπορο, βιομήχανο και τραπεζίτη Μεχμέτ Καπαντζή, σεφαραδίτικης καταγωγής, που σήμερα στεγάζει το Πολιτιστικό Κέντρο Θεσσαλονίκης του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης (MIET). 

Έντονα είναι τα αναγεννησιακά χαρακτηριστικά  της Βίλας Λεβή Μοδιάνο ή Θεμελή –νυν Oικία Μιχαηλίδη–, που χτίστηκε το 1888 από τον αρχιτέκτονα Φρεντερίκ Σαρνό. 

Εξαίσιο δείγμα εκλεκτικισμού του 1896 αποτελεί  και η Βίλα του Οσμάν Αλή Μπέη, όπου το 1913 έζησε ο βασιλιάς της Βουλγαρίας Φερδινάνδος Β’ και σήμερα στεγάζει το Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών. 

Υπέρογκα ποσά δαπανήθηκαν για την κατασκευή τής όλο μάρμαρο Βίλας Μορντώχ ή Οικία Σεϊφουλάχ, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Ξενοφώντα Παιονίδη. Την έπαυλη ετοίμασε το 1905, ύστερα από επιθυμία της συζύγου του Χατιτζέ Ναφιά, ο υπασπιστής του σουλτάνου, Σεϊφουλάχ Πασά. Κοιμήθηκε εκεί μόλις μια νύχτα. Την επομένη, διατάχθηκε να αναχωρήσει για την Αλβανία, όπου του ζητήθηκε να πει πού βρήκε τόσα χρήματα. Μη μπορώντας να τα δικαιολογήσει, αυτοκτόνησε. 

Το 1913, ο Ιταλοεβραίος βιομήχανος και εμπορικός αντιπρόσωπος Ντίνο Φερνάντεζ Ντίαζ ολοκληρώνει την περίκομψη Κάζα Μπιάνκα, για να την κάνει δώρο στην Ελβετίδα σύζυγό του. 

Τεράστια είναι η ιστορική αξία για το παρελθόν της Θεσσαλονίκης που φέρει το κτίριο του Ιταλικού Ινστιτούτου, με απομεινάρια της Βίλας Ίντα, που είχε το όνομα της συζύγου του σπουδαίου οικονομικού παράγοντα Λεβή Μοδιάνο. Τα περισσότερα υπέροχα αρχοντικά των Εξοχών χάθηκαν μαζί με τις ιστορίες των ανθρώπων τους. Όσα απομένουν, αποτελούν κληρονομιά όλων κι έναν ανεκτίμητο αρχιτεκτονικό και ιστορικό θησαυρό.

_______________________________________
TEXT : ALEXANDRA TSOLKA
PHOTOS : YIORGIS YEROLYMBOS